HomeTháng Giêng tưởng niệm 'thi sĩ Mai Thảo' – Nguyễn Mạnh Trinh
Chủ Nhật, 24 tháng 8, 2014
Văn thi sĩ Mai Thảo (1927-1998)
Tên thật: Nguyễn Đăng Quý
Bút hiệu khác: Nguyễn Đăng
Ông là một nhà văn hiện đại Việt Nam
Thuở sinh thời, nhà văn Mai Thảo viết Tháng Giêng Cỏ Non. Từ ngày 10 tháng Giêng năm 1998, là ngày ông từ trần, tới nay là mười lăm năm. Cỏ non bây giờ đã phủ đầy mộ chí.…
Có một người làm thơ, đã khắc trên bia mộ của mình bài thơ tứ tuyệt:
Thế giới có triệu điều không hiểu
Càng hiểu không ra lúc cuối đời
Chẳng sao khi đã nằm trong đất
Đọc ở sao trời sẽ hiểu thôi.”
Tác giả Nguyễn Mạnh Trinh .
Sinh năm 1949 tại Hà Nội.
Hiện sống tại Hoa Kỳ.
Những bài viết của ông xuất
hiện trên hầu hết các tạp chí văn học tại hải ngoại
____
THÁNG GIÊNG TƯỞNG NIỆM ‘THI SĨ MAI THẢO’
Thuở sinh thời, nhà văn
Mai Thảo viết Tháng Giêng Cỏ
Non. Từ ngày 10 tháng Giêng năm 1998, là ngày ông từ trần, tới nay là mười
lăm năm. Cỏ non bây giờ đã phủ đầy mộ chí.…
Có một người làm thơ, đã
khắc trên bia mộ của mình bài thơ tứ tuyệt:
Thế giới có
triệu điều không hiểu
Càng hiểu không ra
lúc cuối đời
Chẳng sao khi đã
nằm trong đất
Đọc ở sao trời sẽ
hiểu thôi.”
Bài thơ nhan đề “Không
hiểu” mở ra với cái hữu hạn của con người và đóng lại với cái vô hạn
của cuộc sống. Có mấy ai thông kim bác cổ hiểu được tất cả sự việc? Dù, cả khi
cuối đời, khi đã trải đủ ngọt bùi đắng cay của kiếp nhân sinh? Chỉ, khi đã nằm
trong ba tấc đất, nhìn ngôi sao sáng để đọc được cái lẽ huyền vi của đất trời.
Chữ “chẳng sao” trong câu thơ, ý lạnh lùng, nghĩa thản nhiên, có một chút mặc
kệ, biểu lộ cái tâm cảm an nhiên của một người sẽ phải đáp chuyến đi vào vô
tận. Cuộc hành trình vô tận ấy, có khi xa xăm như ngôi tinh đẩu kia nhưng lại
đôi lúc gũi gần như cái chết dần trước mặt. Thơ như trải ra nỗi niềm của một
người thấy được cái hư vô của đời người. Thơ không đóng lại mà mở ra cõi tâm
linh của một người có đôi mắt luôn vọng về một cõi xa, của tâm thức muôn đời
vời vợi…
Có một người viết văn,
coi việc cầm bút là làm đẹp cho đời, mang chữ nghĩa để biểu tỏ tấm lòng thiết
tha yêu đời yêu người. Những trang tùy bút đẹp, những tiểu thuyết tình yêu có
nét lãng mạn riêng mang nét đặc thù một mình một chiếu. Người ấy, đã là chủ
nhiệm Sáng Tạo, mang một không gian mới cho khí hậu văn học Việt Nam, cũng như
đã từng là chủ nhiệm tạp chí Văn một giai đoạn ở hải ngoại, hình thành một thời
kỳ văn chương sôi động và phong phú của những người lưu vong của thập niên 80.
…
Có một người trong suốt
cuộc đời mình tuy quảng giao, nhiều bạn nhưng lúc nào cũng cảm thấy cô đơn, như
một người luôn đi tìm kiếm cái vô cùng nhưng cuộc đời thì còn nhiều hữu hạn.
Người ấy, tự nhận là mình không thành công trong tình ái nhưng lại có nhiều
giai thoại tình yêu đặc biệt. Trong cuộc đời, có những nét khác người, cả về
văn chương lẫn nếp sống …
Người ấy, là nhà văn Mai
Thảo.
Bức thư của nhà văn
Nguyễn Đình Toàn khi còn kẹt lại trong nước gửi tay cho ca sĩ Duy Trác mang
sang Hoa Kỳ cho tác giả “Bản chúc thư trên ngọn đỉnh trời” mà Nguyễn-
Xuân Hoàng trong Sổ Tay của tạp chí Văn đã trích dẫn cho thấy một nét đặc thù
của một chân dung văn học hàng đầu:
“..Tao có đọc mấy bài
thơ ‘quỷ quái’ của mày. Tất nhiên làm gì có đủ mà đọc hết. Vứt mẹ nó hết những
cái gọi là ý nghĩa sự đời đi. Cái đặt được tay vào chỗ không thể đặt là đủ
sướng rồi. Nhất là hôm gặp lại ‘nghe bả khen thơ mày’, càng thích. Nhưng bày
đặt làm thơ làm gì cho khổ cái thân già…
.. Ông Lý* vừa tới
chơi. Nghe tao định viết thư cho mày, ổng gửi lời thăm. Vẫn chưa chừa bệnh văn
chương. Ông bảo viết về Mai Thảo thật khó. Tao có bảo với ổng, coi như mỗi
thằng viết văn có một mảnh đất, chữ nghĩa của nó là cỏ. Hễ nó lấp đầy được mảnh
đất thành một bãi cỏ xanh là đủ, mặc mẹ những chỗ lồi lõm. Cái hay của Mai Thảo
là nó viết một chữ cũng Mai Thảo, một câu cũng Mai Thảo. Thế là quá đủ rồi…”
[Ông Lý là nhà văn Lý
Hoàng Phong]
Quả thực, cõi văn chương
của Mai Thảo có một phong thái riêng, một mình một chiếu. Chữ nghĩa văn xuôi
của tác giả những “Đêm giã từ Hà Nội”, “Căn nhà vùng nước mặn”, “Bản chúc
thư trên ngọn đỉnh trời”… là ngôn từ đẫm chất thơ nhưng lại cố tâm sử dụng
để không còn là một thể loại trang hoàng mà tạo thành một bản chất văn chương
tạo thành ấn tượng. Đọc lại những đoạn văn tả tình tả cảnh, thấy man mác những
không gian thời gian, bàng bạc những cảnh thổ, những nỗi niềm.
Nguyễn Tuân đã nâng nghệ
thuật viết tùy bút lên một bực khi viết những trang chữ phản ánh một thời đã
qua cũa những con chữ lấp lánh ánh nắng hoàng hôn của hồi tưởng. Có sự cầu kỳ,
có chút làm dáng nhưng tất cả là kết tinh của trân trọng chữ nghĩa nâng
niu văn chương. Còn với Mai Thảo, tất cả đều là thơ, từ những câu văn thật dài
hay những câu thật ngắn, có lúc như những lời cộc lốc, có lúc trầm bổng như
ngầm chứa biển cả tiết tấu bên trong. Cái mục đích duy nhất là làm đẹp, đẹp cho
đời sống và đẹp cho văn chương.
Cái chủ đích duy mỹ ấy,
đã tạo thành những mẫu nhân vật đẹp, những tâm tình đẹp, nhiều khi hiếm hoi
trong đời. Từ nội dung suy tưởng đến hình thức diễn tả, là những dấu ấn mà
Nguyễn Đình Toàn đã gọi là “một chữ cũng Mai Thảo, một câu cũng Mai Thảo”.
Trong những tập truyện
ngắn của mình, Mai Thảo đặc biệt thích tập “Bản chúc thư trên ngọn đỉnh trời”.
Trong khi trả lời câu phỏng vấn của Jane Katz “Artists in Exile”, ông đã
nói đại ý là nhân vật của ông đã khám phá ra một điều là những kẻ đã đạt tới
đích đều tầm thường, những cái đạt được cũng tầm thường như vậy. Cho nên để Ngọn Đỉnh Trờimãi mãi vẫn là
một bí mật, là thần tượng không bao giờ có thực, là cái đích luôn luôn treo
trước mặt nhưng không bao giờ vươn tới, nhân vật ấy không muốn bước tới và chọn
sự ra đi: “leo lên cho được một đỉnh núi cao nhất phương Đông nhân vật của ông
muốn biết đình núi ấy cao bao nhiêu, ông đang đi tìm một thứ chân lý tuyệt đối
và cũng là hạnh phúc. Nhưng khi đã đặt chân lên đến đỉnh cao, lại là một
cảm giác tuyệt vọng bởi ví đã khám phá ra rằng chân lý tuyệt đối chẳng bao giờ
có thực và đạt tới được “tâm lý hoài nghi có lẽ là của một người luôn đi kiếm
tìm hạnh phúc như tác giả Bản chúc thư trên ngọn đỉnh trời” chăng?
Những tập truyện ngắn
khác như “Tháng Giêng Cỏ Non”, “Bầy Thỏ Ngày Sinh Nhật”,“ “Căn Nhà Vùng Nước
Mặn”,… lại là những thành công về nghệ thuật dù trên phương diện thương mại
có số bán không bằng hoặc ít tái bản như các tập truyện dài “Khi Mùa Mưa
Tới”, “Cũng Đủ Lãng Quên Đời”, “Mười Đêm Ngà Ngọc”, “Mái Tóc Dĩ vãng”, “Tới Một
Tuổi Nào”.…
Những truyện ngắn, biểu
lộ tính duy mỹ và duy cảm rõ rệt. Trong hình ảnh, đầy ấn tượng. Trong ngôn ngữ,
đầy cảm xúc. Ở thể loại truyện ngắn gần như tùy bút, văn phong được chuốt lọc
tạo được nhiều đoạn tả tình hay tả cảnh đặc sắc. Đọc “Người thầy học cũ”,
“Chuyến tàu trên sông Hồng”, “Người đàn bà trong vòng đai trắng”,
thấy được cái không gian lồng lộng của vô biên cũng như những tâm tình rất Việt
Nam ẩn sâu trong văn mạch.
Đọc “Đêm giã từ Hà
Nội”, để thấy một sự lựa chọn. Bỏ lại thành phố đầy kỷ niệm dưới chân, để
bắt đầu cho cuộc sống mới. Hết rồi, cái thuở đeo bạc đà đi kháng chiến lang
thang ở khu Tư. Bây giờ, khởi hành cho một đoạn đường mới. Tâm tình của
người sắp sửa rời xa như luyến nhớ tha thiết những gì bỏ lại sẽ mất mát vĩnh
viễn. Những câu văn, những dòng chữ, là tiếng xé lòng, là nỗi niềm mênh mang ứa
lệ:
…Giờ này anh còn là
người của Hà Nội, thở nhịp thở của Hà Nội, đau niềm đau của Hà Nội, mà Hà Nội
hình như đã ở bên kia… Nhìn xuống Phượng có cảm giác chơi vơi như đứng trên một
tầng cao. Anh nhìn xuống vực thẳm Hà Nội ở dưới ấy……”
Vực thẳm ở dưới ấy, là
cuộc giã từ không hẹn ngày về, của chuyến bay chót sau một trăm ngày đình chiến
và Hà Nội sẽ đổi chủ, sẽ mất đi những bóng dáng, những kỷ niệm cũ……
Nhà xuất bản Văn Khoa ở
hải ngoại của giáo sư Đỗ Đình Tuân đã in cho ông hai tác phẩm tiêu biểu. Một là
tập Chân Dung Tác Giả, hai
là tập thơ “Ta thấy hình ta những miếu đền”. Tập thơ độc nhất trong danh
sách hơn bốn chục truyện dài và hai chục tập truyện ngắn. Thơ của một người làm
thơ nhưng yêu thơ như với một tôn giáo cuồng tín nhất. Dù:
“Cõi không là thơ.
Không còn gì nữa hết là thơ. Nơi không còn gì nữa hết là khởi đầu thơ. Một xóa
bỏ tận cùng. Từ xóa bỏ chính nó. Tôi xóa bỏ xong tôi. Không còn gì nữa hết. Tôi
thơ… (Bờ cõi khởi đầu).
Ta thấy hình ta những
miếu đền. Có phải là những
câu cuồng ngạo của một người tự đắc nhìn vào gương ngắm mình và tự vái mình?
Nhiều người đã nghĩ thế. Nhưng, nếu đọc kỹ, thì ngược lại. Trong thấp thoáng tư
tưởng của Trang Tử từ Nam Hoa Kinh, những câu thơ như là một chứng nghiệm của
cuộc sống. Mai Thảo đã nói rất nhiều về Nam Hoa Kinh, về những câu thơ của mình
trong những lúc bốc đồng của cơn say. Giữa hai bờ cực tiểu và cực đại,
giữa có và không, con người phải vượt qua những mâu thuẫn để đạt được cái nhìn
“huyền đồng”, chan hòa cái lẽ “Một”, để không còn băn khoăn suy nghĩ về
còn mất, có không, về cái thật lớn hay điều cực nhõ, về cái chính mình hay là
kẻ khác….
“…
Ta thấy hình ta những bảng đường
Ta thấy hình ta những bảng đường
Đời ta, sử chép cả
ngàn chương
Sao không hạt cát
sông Hằng ấy
Còn chứa trong lòng
cả đại dương…”
Có thể nói rằng cái ta
được đạt tên đường, cái ta sử chép hay cái ta hạt bụi cái ta tầm thường cũng
chỉ là một. Vì hạt cát nhỏ bé thế kia mà chứa đựng cả đại dương bên trong thì
phân biệt làm gì giữa cá Côn, chim Bằng với con ve sầu, chim Cưu như Trang Tử
đã luận.
Và:
“…
Ta thấy hình ta những miếu đền
“…
Ta thấy hình ta những miếu đền
Tượng thờ nghìn bệ
những công viên
Sao không, khói
với hương sùng kính
Đều ngát thơm từ
huyệt lãng quên.
Ta thấy muôn sao
đứng kín trời
Chờ ta, Bắc đẩu
trở về ngôi
Sao không, một điểm
lân tinh vẫn
Cháy được lên từ
đáy thẳm khơi
Ta thấy đường ta
Chúa hiện hình
Vườn ta Phật ngủ,
ngõ thần linh
Sao không, tâm
thức riêng bờ cõi
Địa ngục ngươi là,
kẻ khác ơi!..”
Những chính đề và phản
đề cứ nối tiếp nhau. Chữ “sao không”, dùng như một ý phủ định, lột tả
được một tâm trạng. Miếu đền, tượng thờ đường bệ hay huyệt đất bình thường cũng
chỉ là một, với hàm ý lãng quên. Cũng như ngôi Bắc Đẩu của trời tinh tú, hay
vệt lân tinh nhỏ nhoi cũng là một. Hay ý Chúa, tâm Phật với tâm thức con người
cũng chỉ là một mà thôi.
Sao không.. Sao không… Những vấn nạn nối tiếp nhau, để càng thấy
mênh mông hơn cái biên giới giữa cực tiểu và cực đại, giữa có và không, giữa
còn và mất. Có phải, rốt cuộc tất cả chỉ là hư vô, hay trong tận cùng, con người
phải tự giết mình đi để phục sinh. Sao lại không nhỉ?
Có người cho rằng văn
chương Mai Thảo đầy chất viễn mơ và quay lưng với thực tại của Việt Nam
Nhưng trước sau, Mai
Thảo vẫn là một người làm thơ, dù chỉ in có một tập thơ độc nhất. Viết văn là
làm thơ. Viết tùy bút cũng là làm thơ. Viết “Tùy Bút” cho báo “Khởi Hành”
trong nước hay “Sổ Tay” cho tạp chí Văn ở hải ngoại cũng là làm thơ. Với ông,
đang sống và đang thở cũng là đang làm thơ. Thơ, như mạch sống còn. Thơ như
thực phẩm để dinh dưỡng trí tuệ…Có thể nói Mai Thảo là một thi sĩ hơn là một
văn sĩ. Tôi nghĩ thế.
15.01.2014
Gửi từ Lê Hoàng
© Tác giả giữ bản quyền.
. Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gởi từ Cali-USA ngày 24.8.2014
Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét